Stel je voor dat je hond in stilte lijdt, en dat ze veel pijn ervaart zonder dat jij dat in de gaten hebt. Daar wil je liever niet aan denken. Maar dit is voor sommige honden helaas wel de realiteit.
Chronische pijn bij honden is vaak een onzichtbare strijd en het is aan ons om erachter te komen of onze hond pijn heeft.
Helaas kunnen honden ons niet vertellen hoe ze zich voelen, dus hoe kan je chronische pijn bij je hond herkennen? En hoe beïnvloedt chronische pijn het gedrag van je hond en de relatie die je met je hond hebt?
Helaas hebben we geen goede gegevens over hoeveel honden in Nederland chronische pijnklachten hebben, maar het zou een aanzienlijk aantal kunnen zijn.
Vooral oudere honden hebben vaker pijn, voornamelijk door leeftijdsgerelateerde aandoeningen en veranderingen in cognitieve processen. Ook honden die gefokt zijn met platte gezichten (Franse Bulldogs bijvoorbeeld) of waarvan de oren of staart gecoupeerd zijn, kunnen chronische pijn en ongemak ervaren.
Veel voorkomende oorzaken van chronische pijn bij honden zijn artrose (degeneratieve gewrichtsaandoening die vaak het gevolg is van heupdysplasie), neuropathische pijn, kruisbandruptuur, patella luxatie en pancreatitis. Als je hond een van deze aandoeningen heeft, is het dus essentieel om met je dierenarts te praten over pijnbestrijding.
Het verband tussen pijn en gedrag
Wat de meeste mensen echter niet weten, is dat er een verband is tussen chronische pijn en gedragsproblemen bij honden. Dit komt doordat chronische pijn de gemoedstoestand van de hond verandert. Chronische pijn kan leiden tot gevoelens van frustratie en angst bij honden, omdat ze moeite hebben met alledaagse activiteiten. Dit kan op zijn beurt een grote invloed hebben op hun algehele levenskwaliteit.
Sommige honden kunnen zelfs agressief gedrag gaan vertonen als ze pijn hebben 1. Ze kunnen impulsiever lijken, agressief reageren op aanrakingen en vaker een defensieve lichaamshouding aannemen. Dit kan te maken hebben met het verlagen van de agressiedrempel door meer stress als gevolg van pijn.
Hoe herken je chronische pijn bij honden?
De laatste jaren is het belang van pijnbestrijding in de diergeneeskunde toegenomen en het is een gebied dat meer aandacht nodig heeft.
Het kan een hele uitdaging zijn om chronische pijn in de dierenkliniek te herkennen. Het is eigenlijk een beetje als puzzelen. De subtiele gedragsveranderingen, die kunnen variëren afhankelijk van hoe lang de pijn al bestaat en hoe intens de pijn is, maken het lastig om pijn in de kliniek te beoordelen.
Ook al zijn er verschillende hulpmiddelen beschikbaar om chronische pijn te beoordelen, de meeste zijn vooral bedoeld voor honden met orthopedische problemen en zijn mogelijk niet geschikt voor andere soorten pijn.
Soms laten honden duidelijke tekenen van pijn zien, zoals moeite met lopen wat vaak een indicatie is van pijn bij lopen. Pijn bij het aanraken van de hond is meestal ook vrij makkelijk te herkennen omdat de hond niet meer geaaid wil worden.
Maar vaak laten honden geen duidelijke pijnsignalen laten zien. Vanuit de evolutie gezien kan het maskeren van pijn de overlevingskansen vergroten, en er wordt daarom gedacht dat honden hun pijn zoveel mogelijk proberen te verbergen.
Daarom wordt er nu vaak het advies gegeven om naar veranderingen in het dagelijkse gedrag en de lichaamstaal van je hond te kijken, als betrouwbare indicatie van eventuele subtiele pijnsignalen.
Natuurlijk hangt dit af van jouw vermogen als eigenaar om pijn bij je hond te herkennen, zodat je daarna actie kan ondernemen.
Dat is waar deze interessante nieuwe studie om de hoek komt kijken 2!
Nieuw onderzoek toont aan dat hondeneigenaren tekenen van chronische pijn bij hun hond kunnen herkennen.
De onderzoekers vroegen zich af welke signalen onze honden laten zien als ze pijn hebben.
124 hondeneigenaren namen deel aan dit onderzoek. Ze vulden een online enquête in die alles omvatte, van de leeftijd en demografische gegevens van hun hond tot specifiek gedrag en zelfs de stand van de oren en staart van hun hond.
En wat kwam er naar voren?
Van de 35 verschillende pijngerelateerde gedragingen en houdingsveranderingen, werden er 13 significant vaker gemeld door eigenaren die dachten dat hun hond pijn zou kunnen hebben.
De meeste van deze veranderingen hadden te maken met de manier waarop hun honden bewegen en zich gedragen in hun dagelijks leven.
Eigenaren merkten bijvoorbeeld veranderingen op in de oor- en staartpositie van hun hond tijdens dagelijkse activiteiten of veranderingen in de lichaamshouding. Eerder onderzoek heeft al aangetoond dat honden hun emoties, zoals angst of blijdschap, uitdrukken door hun oor- en staarthouding te veranderen3.
Eigenaren konden pijngerelateerde veranderingen in oorposities vrij gemakkelijk zien. Toch bleken ze veranderingen in staartpositie alleen op te pikken tijdens meer ongewone activiteiten, zoals bij lopen op gladde een gladde vloer of op de trap.
Daarom zijn veranderingen in de oorpositie misschien een betere indicator voor eigenaren om pijn bij hun honden te zien.
Hoe zien de oren van honden met pijn eruit? Bij milde pijn zijn de oren naar achteren gericht en kunnen ze zelfs plat in de kop/hals liggen. Dit wordt vaak gecombineerd met opgetrokken wenkbrauwen en ziet eruit als een typisch ‘verdrietig’ gezicht 3. Ernstigere pijn wordt gekenmerkt door halfgesloten ogen, spanning in de wangen en vocalisaties.
Veel voorkomende gezichtsuitdrukkingen en oorposities bij honden met pijn kan je zien in Figuur 1. Deze kunnen variëren afhankelijk van de intensiteit van de pijn en het hondenras.
Daarnaast werden likken van eigen lichaamsdelen, overmatige jeuk en krabben en overmatig bijten van lichaamsdelen significant vaker gezien bij honden met pijn. Het lijkt er dus dat pijn een oorzaak kan zijn van repetitief gedrag.
Honden met pijn vertoonden ook verminderd sociaal gedrag, zoals kwispelen met de staart en minder enthousiaste begroetingen. Dit was een onverwachte uitkomst omdat het laat zien dat – in tegenstelling tot eerdere suggesties – honden hun pijn niet proberen te verbergen.
Uit de bevindingen bleek ook dat jongere honden meer gedragsveranderingen vertoonden, terwijl oudere honden tekenen vertoonden als verminderde activiteit, moeite met lopen en staan, moeite met draaien en stijfheid tijdens wandelingen.
Het lijkt er dus op dat het makkelijker is om pijn te zien bij jongere honden maar dat het bij oudere honden wat moeilijker is. Dit kan komen doordat het voor eigenaren lastig is om onderscheid te maken tussen typische ouderdomsverschijnselen en pijngerelateerde gedragsveranderingen, omdat pijngerelateerde gedragsveranderingen zich bij honden meestal geleidelijk ontwikkelen.
Over het algemeen is dit onderzoek geruststellend – baasjes kunnen pijngerelateerde gedragsveranderingen bij hun honden herkennen. Eigenaren merken deze veranderingen meestal op tijdens alledaagse activiteiten, vooral tijdens het spelen en wanneer honden van houding wisselen.
Eigenaren missen echter vaak de subtielere veranderingen in gedrag verookzaakt door pijn, totdat deze veranderingen onmiskenbaar duidelijk worden. Dit weten we ook van stressindicatoren; baasjes merken subtiele signalen van stress meestal niet. Ze zien pas stresssignalen wanneer de hond al behoorlijk gestrest is.
Download het gratis e-book
Feiten en fabels over stress bij honden:
Hoe je je klanten beter kunt helpen en gedragsproblemen effectiever kunt oplossen
Als hondengedragstherapeut of instructeur weet je als geen ander hoe belangrijk het is om de behoeften van honden te begrijpen. Maar wat als je de tools in handen had om je expertise naar een hoger niveau te tillen en je cliënten nog effectiever te ondersteunen? Download het 33 pagina-tellende e-book met alle ins en outs van stress!
Wat kunnen we hieruit afleiden?
Eigenaren spelen een belangrijke rol bij het beoordelen van chronische pijn. Maar hier zit het addertje onder het gras: om pijn bij onze honden nauwkeurig te kunnen vaststellen, moeten we ons wel bewust zijn hoe pijngerelateerd gedrag eruitziet en het goed kunnen herkennen.
Het meten en weten van pijn bij honden is als een geheime code om hun levenskwaliteit en welzijn te waarborgen. Als hondeneigenaar bent je een cruciaal onderdeel van deze code!
Uit dit onderzoek blijkt dat eigenaren vooral veranderingen in bewegingsgerelateerde activiteiten opmerken tijdens de dagelijkse routines van hun honden. Deze ontdekking zou een game-changer kunnen zijn voor het ontwikkelen van nieuwe hulpmiddelen voor hondenouders om chronische pijn te beoordelen.
Sommige experts hebben er eerder op gewezen dat eigenaren getraind moeten worden om pijngerelateerd gedrag van honden goed te kunnen lezen. Maar laten we eerlijk zijn, niet elke hondeneigenaar kan een uitgebreide training volgen. Het is dus zinvoller om pijnscores te ontwikkelen die mensen zonder formele training ook kunnen gebruiken.
Door meer aandacht te besteden aan gedragssignalen kunnen we betrouwbare chronische pijnschalen voor honden ontwikkelen, met input van jou, hun baasjes – degenen die hen het beste kennen!
Voor veel andere diersoorten zijn er al pijnschalen op basis van gezichtsuitdrukkingen en oorposities ontwikkeld om pijn nauwkeurig te beoordelen. Dergelijke gezichtspijnschalen bestaan echter nog niet voor honden 3.
Een kwestie die naar mijn mening nog moet worden onderzocht, is of rassen met platte gezichten of honden met gecoupeerde staarten en oren even duidelijke tekenen van pijn vertonen als andere honden. Zo niet, dan zou dit een aanzienlijk welzijnsprobleem kunnen zijn.
In een vroeger stadium inzicht krijgen in pijn beschermt niet alleen het welzijn van onze geliefde honden, maar verbetert ook hun levenskwaliteit. Uiteindelijk willen we natuurlijk het beste voor onze honden! En het uitsluiten van pijn is daar een belangrijk deel van.
References
- Camps, T., Amat, M., Mariotti, V. M., Le Brech, S. & Manteca, X. Pain-related aggression in dogs: 12 clinical cases. Journal of Veterinary Behavior 7, 99–102 (2012).
- Demirtas, A. et al. Dog owners’ recognition of pain-related behavioral changes in their dogs. Journal of Veterinary Behavior 62, 39–46 (2023).
- Mota-Rojas, D. et al. Current Advances in Assessment of Dog’s Emotions, Facial Expressions, and Their Use for Clinical Recognition of Pain. Animals 11, 3334 (2021).
Curious about dog behaviour?
Would you like to receive occasional tips and interesting information about dog behaviour directly to your inbox? Fill in your email address is the box below:
